Een Regionale Energiestrategie (RES) is een plan dat op regionaal niveau wordt opgesteld om de overgang naar duurzame energie te bevorderen. Het doel van een RES is om concreet invulling te geven aan de nationale klimaatdoelstellingen zoals die in het Klimaatakkoord zijn vastgelegd. Hierbij wordt gekeken naar hoe in een specifieke regio energie kan worden opgewekt, bespaard en verduurzaamd.

EN. heeft een evaluatie uitgevoerd over de samenwerking en organisatie van één RES. Het doel van dit project was om de huidige samenwerking en organisatiestructuur te evalueren en op basis daarvan advies uit te brengen.

De belangrijkste bevinding uit de evaluatie is dat de samenwerking en organisatiestructuur van de RES-regio verder kan worden verbeterd door het maken van duidelijke en concrete afspraken over de doelstellingen van de RES, de inzet van de deelnemende overheden en maatschappelijke partners en de rol- en taakverdeling binnen de RES-organisatie. In het advies gaan we in op de vormgeving van de samenwerking en organisatiestructuur, waaronder het bepalen van het takenpakket van de RES-regio, de vormgeving van de organisatiestructuur en de aansturing van de personele inzet.

De energietransitie is een complexe maatschappelijke opgave waarin RES-regio’s voortdurend het hoofd moeten bieden aan nieuwe politieke en technische ontwikkelingen. Dit vergt een stabiele RES-organisatie met heldere afspraken. EN. denkt actief mee over welke samenwerking- en organisatiestructuur het beste past bij de regionale opgaven van de RES-regio en de (juridische) inbedding van de gemaakte afspraken.

EN. is een samenwerkingsverband van Pro Facto, Bout Advocaten en Lexnova gericht op de energietransitie.

Op 12 april organiseerde EN. een kennisbijeenkomst over participatie in de energietransitie. De Wine & Dine-zaal van de Euroborg was goedgevuld met vertegenwoordigers van verschillende partijen die actief zijn bij de energietransitie. Zowel lokale energie-initiatieven als marktpartijen en overheden (gemeenten, provincies) waren aanwezig. Dagvoorzitter prof.mr.dr. Hanna Tolsma, gespecialiseerd in participatie in de energietransitie, leidde de middag in goede banen.

Bertil Westers schetste als eerste spreker op basis van de jurisprudentie de ontwikkeling van de eisen rond participatie door de jaren heen. Was in 2015 nog de heersende jurisprudentie dat het ontbreken van participatie geen argument was om planologische medewerking te weigeren, sinds 2019 is er een inspanningsverplichting gericht op het vergroten van maatschappelijk draagvlak. Draagvlak is overigens geen voorwaarde, zo lang de initiatiefnemers maar wel inspanningen heeft gedaan om draagvlak te krijgen. Hieraan wordt vrij snel voldaan.

Heinrich Winter ging in de tweede inleiding in op de bestuurskundige invalshoek van participatie. Hij plaatste dat binnen het bredere kader van ‘public values’, publieke waarden. Participatie gaat vaak over publieke belangen, het tegengaan van klimaatverandering is zo’n publiek belang. Energietransitie is een middel om dat belang te dienen, maar het gaat er dan vaak om hoe dat moet worden ingevuld. Hij haalde Mark Moore aan (‘Creating public values’) die over publieke waarden stelt: ‘Public values are what the public values’. Met andere woorden: vraag het de mensen. Daarover moet participatie gaan en dan niet vrijblijvend in de zin van informeren, raadplegen en adviseren, want dat zijn eigenlijk schijnbewegingen. Echte participatie is samen ontwikkelen, samen beslissen en zelfsturing. Dat leidt bij de energietransitie tot serieus draagvlak en dan kunnen we samen meters maken. 

In de derde inleiding ging Gert Blekkenhorst ten slotte in op draagvlakmetingen. Het bevoegd gezag kan in beleid een inspanningsplicht voor een initiatiefnemer opnemen om omwonenden in het gebied te informeren en draagvlak te creëren of te vergroten. De gemeente kan voor initiatieven die afwijken van het Omgevingsplan (buitenplanse omgevingsplanactiviteit) participatie verplicht stellen ​Gert liet concrete voorbeelden zien van participatieverordeningen van gemeenten en liet resultaten zien van eerdere door hem uitgevoerde draagvlakonderzoeken en inwonerspeiling, bijvoorbeeld over de vraag hoe bewoners betrokken willen worden bij de discussie en besluitvorming over energietransitie.

In de afsluitende discussie én aansluitende borrel werden geanimeerde discussies gevoerd met volop interactie tussen markt, initiatieven en overheden. De kennisbijeenkomst was daarmee ook een vruchtbare middag voor het uitwisselen van standpunten, ideeën en inspiratie.

Wilt u meer informatie over de presentaties of over de dienstverlening van EN., neem dan contact op met Niko Struiksma (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 050-3051191.

Wind- en zonneparken kunnen niet altijd rekenen op draagvlak van de omgeving. In dat kader is participatie een belangrijk middel voor de acceptatie, ruimtelijke inpassing en de uiteindelijke realisatie van hernieuwbare energieprojecten. Overheden, marktpartijen en energiecoöperaties hebben daarom samen afspraken gemaakt in het Klimaatakkoord over participatie bij hernieuwbare energie, waaronder het streven naar 50% lokaal eigendom bij duurzame energieprojecten. In de praktijk leeft de vraag in hoeverre participatie – en in het bijzonder financiële participatie – juridisch afdwingbaar is.

In een factsheet Bevoegdheden overheden bij procesparticipatie en financiële participatie (klik op de link om te openen), die door adviseurs van EN. samen met de Rijksuniversiteit Groningen is opgesteld, wordt een juridische analyse gedaan naar de afdwingbaarheid door overheden van participatie bij de ontwikkeling van projecten voor hernieuwbare energie. In deze analyse is zowel het huidig recht als de toekomstige Omgevingswet (voorziene invoering 1 januari 2023) betrokken.

Streven naar draagvlak
Het aanbod van een initiatiefnemer van een wind- of zonnepark aan de omgeving om financieel te participeren kan alleen vrijwillig gedaan worden. Financiële participatie kan op verschillende manieren vorm krijgen, bijvoorbeeld door middel van mede-eigenaarschap of financiële deelneming (d.m.v. obligaties of aandelen). Dit vraagt doorgaans een investering van de omgeving. Ook mogelijk is een omgevingsfonds, (volledig of gedeeltelijk) gevuld door de initiatiefnemer of een omwonendenregeling, in de vorm van verduurzaming bijvoorbeeld van de woning of korting op groene stroom. Gemeenten en provincies kunnen de wens van financiële participatie van de lokale omgeving in projecten voor hernieuwbare energie stimuleren maar niet afdwingen. In beleid kan een gemeente een inspanningsverplichting voor de initiatiefnemer opnemen om omwonenden te informeren en draagvlak te creëren. Als de initiatiefnemer niet aan deze inspanningsverplichting voldoet, kan dat voor de gemeente een reden zijn om niet mee te werken aan de aanvraag.

Omgevingswet
Een van de kernvragen die ten grondslag ligt aan dit onderzoek is of met financiële participatie van de omgeving in een project voor hernieuwbare energie een ruimtelijk motief wordt gediend. In gemeentelijk participatiebeleid – en in de afweging om al dan niet planologisch medewerking te verlenen – dient onder de Wet ruimtelijke ordening (Wro) de goede ruimtelijke ordening leidend te zijn. Als een initiatiefnemer weigert om de omgeving financieel te laten participeren in de productie van hernieuwbare energie of te laten profiteren van de opbrengsten, vormt dat geen ruimtelijk relevant motief om bijvoorbeeld een omgevingsvergunning te weigeren. Hoe de jurisprudentie zich ontwikkelt onder de werking van de nieuwe Omgevingswet is natuurlijk nog de vraag. Zou de verbrede reikwijdte van de Omgevingswet meer ruimte bieden om financiële participatie wel te eisen? Participatie is in ieder geval een belangrijke pijler van de Omgevingswet, maar deze wet biedt vooralsnog geen bevoegdheden voor overheden om voor projecten voor hernieuwbare energie financiële participatie af te dwingen.

EN. organiseert op dinsdag 12 april een kennisbijeenkomst voor overheden en bedrijven over het thema 'participatie en de energietransitie'. De bijeenkomst vindt plaats in de Euroborg in Groningen en is gratis toegankelijk.

Voor gemeenten is een belangrijke rol weggelegd in de energietransitie. De gemeente is verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening en dient de afspraken uit de Regionale Energie Strategie (RES) en het klimaatakkoord te vertalen naar beleidsvisies en -kaders. Denk aan eisen over duurzaamheid, ruimtelijke inpassing en participatie.

Rekenkameronderzoek

Zicht op de voortgang, de resultaten en effecten van het beleid en van de aanpak is essentieel. Rekenkameronderzoek door EN. kan hierin inzicht verschaffen. Wordt het beleid adequaat gemonitord? Zijn de doelstellingen voldoende specifiek? Evalueert de raad het beleid met het college? Rekenkameronderzoek door EN. biedt inzicht in de gemeentelijke aanpak en het beleid en levert concrete aandachtspunten op over de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid en uitvoering en aanbevelingen om de aanpak te verbeteren. 

De Regionale Energie Strategieën (RES)

In de Regionale Energie Strategieën (RES) zijn de opgaven uitgewerkt op het gebied van duurzame elektriciteitsopwekking en voor energiebesparing en warmte. Een RES geeft aan waar en hoe duurzame elektriciteit en warmtebronnen ingezet en infrastructureel ingepast worden. Rekenkameronderzoek door EN. kan de op ambities van of processen van uw gemeente in kaart brengen.

EN. als partner

EN. is een samenwerkingsverband van Bout Advocaten, Lexnova en Pro Facto. Met de ruime ervaring van deze bedrijven met rekenkameronderzoek en kennis van energietransitie, de Omgevingswet, burgerparticipatie en financiële participatie zijn we een ideale partner om gedegen onderzoek te doen teneinde het duurzaamheidsbeleid duurzaam te verbeteren.

Nadere informatie

Neem contact op via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 050-3051191.

Klik hier om de brochure te downloaden.

De energietransitie is een van de grootste uitdagingen voor de komende decennia. Om u daarin te ondersteunen en adviseren werken Bout Advocaten, Lexnova en Pro Facto voor de energietransitie samen in een nieuw label: EN.

EN. kan u op alle facetten van de energietransitie bijstaan: met juridisch advies en bijstand, met marktonderzoek en peilingen, en met beleidsvorming en procesbegeleiding. Wij werken graag samen met u om u doelen hierin te bereiken. Meer informatie over ons vindt u op onze website: www.enpunt.nl. 

Wij nodigen u graag uit voor onze kennisbijeenkomst voor overheden en bedrijven in de Boerenbox van de Euroborg vanaf 15.30.

Deze kennisbijeenkomst is er voor alle overheden en bedrijven die zich bezig (willen) houden met de energietransitie. Of u al bezig bent, maar graag meer wilt weten over de mogelijkheden, of graag wilt beginnen maar geen idee hebt hoe: tijdens deze middag vertellen wij u alles wat u moet weten. Het definitieve programma is nog niet bekend, daarover zullen we u binnenkort informeren. Op onze site en via onze pagina op LinkedIn blijft u ook op de hoogte van alle actualiteiten van EN.

Wilt u zich alvast aanmelden voor de kennisbijeenkomst, op de hoogte blijven of heeft u vragen? Stuur dan een mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. 

We hopen u dan te zien!

Nederland heeft de doelstelling om in 2050 van het aardgas af te zijn. De sterk gestegen aardgasprijs als gevolg van de huidige oorlog in Oekraïne maakt dit alleen maar urgenter. Gemeenten zijn momenteel aan het puzzelen hoe zij hun wijken van het aardgas af kunnen krijgen. De nieuwe Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (de Wgiw) speelt hierbij een belangrijke rol. De Wgiw is het sluitstuk van de aardgasvrij wijkgerichte aanpak. De wet ligt op dit moment ter consulatie.

De Wgiw is een gezamenlijk wetsvoorstel van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en bevat aanpassingen van de Gaswet en de Omgevingswet. In de Wgiw staan voorstellen die van belang zijn voor gemeentelijke planvorming van de (aardgasvrij) wijkgerichte aanpak. De wet past onder meer de Omgevingswet aan, zodat gemeenten een aanwijsbevoegdheid krijgen waarmee ze kunnen bepalen welke wijken op termijn van het aardgas af kunnen. De bewoners in de wijken behouden echter wel de keuzevrijheid om wel of niet aangesloten te worden op een collectieve warmte voorziening. Een duurzaam alternatief is echter niet altijd beschikbaar.

Gemeenten zijn daarnaast op grond van het wetsvoorstel verplicht om bij de inzet van de aanwijsbevoegdheid een warmteprogramma op te stellen en vervolgens de  kosteneffectiviteit te beschrijven in een uitvoeringsplan. Wanneer de kosten en baten niet met elkaar in balans zijn, dienen de gemeenteraden volgens het wetsvoorstel niet in te stemmen met de inzet van de aanwijsbevoegdheid.

Het wetsvoorstel stuurt aan op een zorgvuldig en transparant besluitvormingsproces voor gemeenten en gemeenteraden. Die zorgvuldigheid en transparantie zijn belangrijk voor de betaalbaarheid en snelheid van de verduurzaming van de aardgasvrije wijken. Begrippen als betaalbaarheid en proceswaarborgen zijn echter tot op heden niet nader geconcretiseerd. Mogelijk kunnen gemeenten deze zelf in eigen beleid concretiseren.

Desondanks is de Autoriteit Consument & Markt (ACM) positief over het wetsvoorstel en de doelen die het conceptwetsvoorstel nastreeft. Volgens de ACM is het wetsvoorstel namelijk goed uitvoer- en handhaafbaar voor gemeenten. De ACM is echter wel van mening dat het wetsvoorstel onlosmakelijk is verbonden aan de Wet Collectieve Warmtevoorziening, de Energiewet en de Omgevingswet. Deze drie wetsvoorstellen zijn op dit moment nog niet in werking getreden.

Heeft u als bewoner of gemeente vragen over het voorstaande, dan kunt u met ons contact opnemen.

Eindelijk is het zover. De website van EN. staat online!

Maar wie zijn wij? En wat drijft ons  om EN. op te zetten?

De afgelopen jaren volgden ontwikkelingen in energielandschap elkaar in rap tempo op. Klimaatdoelen werden aangescherpt, Regionale Energiestrategieën zagen het licht. Er kwam zelfs een kader voor het ontwikkelen van beleid gericht op het terugdringen van de Nederlandse emissies van broeikasgassen: de Klimaatwet! Uit de nieuwe veelbelovende post van een minister voor Klimaat en Energie blijkt dat het nieuwe kabinet de urgentie ook inziet.  

Wij, EN-ers, zijn medewerkers van de adviesbureaus Pro Facto en Lexnova en Bout Advocaten. De afgelopen jaren liepen we alle drie steeds vaker aan tegen bestuurlijke, beleidsmatige en juridische aspecten van de energietransitie.

Medio 2021 kwamen we met het idee om onze krachten te bundelen. Alle drie hebben we onze eigen specialisatie, maar samen hebben we nog veel meer kennis in huis. Zo kunnen we ook complexe vraagstukken tackelen. Vraagstukken voor iedereen. Want of het nu burgers, bedrijven of overheden zijn; allemaal hebben of krijgen we te maken met de energietransitie.

Ieder overleg dat we hadden om EN. van de grond te tillen werden we enthousiaster en werd het idee verder uitgewerkt. Totdat we staan waar we nu staan: bij de lancering van onze website. Van idee naar actie!

We hebben ontzettend veel zin om EN. de komende jaren op te bouwen. Zin om bij te dragen aan de energietransitie. Zin om burgers, bedrijven en overheden te kunnen helpen. Zin om ons nog meer te verdiepen in de materie en te blijven leren, specialiseren en ontwikkelen.
We maken graag persoonlijk kennis. We vinden het leuk als u contact met ons opneemt (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 050 305 11 91) of dat we elkaar ontmoeten op twee interessante bijeenkomsten inclusief borrel die we organiseren in de Euroborg (Groningen) op 28 maart (voor overheden) en 12 april (voor bedrijven).

Save the date!